Tadek Beutlich – artysta, tkacz i grafik

Niniejszy artykuł ukazuje nam postać artysty, urodzonego w naszym Lwówku. Jak się okazuje, niewielu z nas miało świadomość, iż ziemia nasza wydała takiego znakomitego artystę. Był osobą znaną i poważaną, nie tylko w gronie artystów londyńskich, ale i na całym świecie. Artykuł jest tłumaczeniem wspomnienia pośmiertnego o Tadeuszu Beutlichu, które ukazało się w wydaniu elektronicznym brytyjskiego dziennika – The Guardian. Pierwotny tekst wspomnienia został jednak poprawiony przez krewnego T. Beutlicha, pana Victora Koltuna z Niemiec. Na język polski przełożył, Szymon Konieczny.

———————————————————————————————————————————————–

Tadek Beutlich, który zmarł tuż przed swoim 89 urodzinami, był zaskakująco innowacyjnym artystą tekstylnym okresu powojennego, inspirującym nauczycielem i utalentowanym grafikiem.

Urodził się we Lwówku, w Polsce 19 kwietnia 1922 roku. Jego ojciec prowadził delikatesy i fabrykę słodyczy. Kiedy Tadek miał osiem lat, problemy finansowe zmusiły rodzinę do przeniesienia się do Poznania, gdzie ostatecznie rozpoczął studia na Akademii Sztuk Pięknych, otrzymawszy stypendium. Przeszedł szkolenie w ceramice, witrażach, tkactwie i rzeźbie (do której przywiązał szczególną uwagę).

Po napaści Niemiec w 1939 roku, jako Polak pochodzenia niemieckiego, otrzymał obywatelstwo niemieckie. Studiował przez semestr sztukę w Weimarze, a następnie na Akademii Sztuk Pięknych w Dreźnie przed wcieleniem do armii niemieckiej w 1941 roku. Szkolony jako operator radiowy, słuchał audycji radia BBC, potwierdzając swoje wątpliwości co do systemu, któremu służył. Wysłany został na front rosyjski, a następnie do Włoch, gdzie został wzięty do niewoli przez Aliantów. Osadzony został w obozie jenieckim, gdzie uzyskał pozwolenie do przyłączenia się do II Korpusu Polskiego, będącego częścią VIII Armii Brytyjskiej. Przed demobilizacją, studiował w Rzymie, dzięki czemu mógł odwiedzić wiele muzeów we Włoszech.

W Anglii przyjął dotację rządową oferowaną wszystkim kombatantom, gdzie początkowo studiował malarstwo i rysunek na Sir John Cass School of Art. Przeniósł się do Camberwell School of Art and Crafts po zwiedzeniu wystawy francuskich gobelinów w Muzeum Wiktorii i Alberta w Londynie[1], które obejmowały pokazy tkania, na które ciągle wracał. Ta i kolejna wystawa fińskich gobelinów rya, także w Muzeum Wiktorii i Alberta, zainspirowały go do porzucenia malarstwa na rzecz tkactwa.

W swojej małej kawalerce zaczął tkać na prostej ramie, używając tanich nici do cerowania o ograniczonej liczbie kolorów (białe, szare i czarne), jedynych dostępnych zaraz po wojnie. Ta ramka i większe krosna zostały wykonane dla niego przez jego szwagra Stanleya Koltuna. Na drugim roku studiów w Camberwell miał zajęcia z Barbarą Sawyer, byłą uczennicą wielkiej tkaczki Ethel Mairet. Sawyer zabrała swoich studentów do Ditchling w hrabstwie East Sussex, aby poznali Mairet, a także do firmy R Greg & Co, w Manchesterze, gdzie Tadek Beutlich spotkał się z byłą projektantką Bauhausu, tkaczką i specjalistką od przędzy, Margaret Leischner. Pomysłowe obchodzenie się obu kobiet z przędzą miały na niego ogromny wpływ.

Tadek Beutlich początkowo tkał w tzw. płaskim splocie, inspirując się sztuką ludową i kontynentalnym modernizmem. Ważnym katalizatorem jego twórczości była objazdowa wystawa „Modern American Wall Hangings (Współczesne amerykańskie tkaniny ścienne)”, pojawiająca się w Muzeum Wiktorii i Alberta w latach 1961 – 1963. Miało to wpływ na niego podobny do reakcji brytyjskich malarzy w 1956 roku na wystawę dotyczącą współczesnej sztuki w Stanach Zjednoczonych w galerii Tate. Do 1965 roku, kiedy wykonywał swoje dzieło – „Moon (Księżyc)”, znajdujący się obecnie w Muzeum Wiktorii i Alberta, eksperymentował z tkaninami zawierającymi zwęglone drewno, strąki nasion i zdjęcia rentgenowskie. Jego książka „The Technique of Woven Tapestry (Technika tkania gobelinów)” jest wciąż uznawana za niezbędną przez tkaczy z całego świata.

Beutlich był także w kontakcie z innymi polskimi emigrantami, jako postać kluczowa w polskiej „Grupie 49”, a także poprzez wystawianie swoich prac w galerii Mateusza Grabowskiego w Chelsea[2]. Zetknął się tam z niezwykłym powojennym tkactwem pochodzącym z Polski poprzez postaci Magdaleny Abakanowicz[3] i Wojciecha Sadleya[4], którzy wywołali poruszenie na Pierwszym Międzynarodowym Biennale Tkactwa w Lozannie w 1962 roku. Wkrótce rozpoczął pracę nad monumentalnym dziełem, w trójwymiarowej skali, używając płynących pasm z sizalu i juty, które być może, w przypadku jego dzieła z 1969 roku – „Archangel (Archanioł)ł”, okazały się zbyt mocnymi środkami wyrazu dla wrażliwości brytyjskiej. Niemniej jednak był pod patronatem samorządów lokalnych, które kupowały jego prace dla szkół i centrów rozrywki. Prace jego nabywał także szereg prywatnych klientów, włącznie z restauracją Neal Street Restaurant, gdzie „Archangel 11 (Archanioł 11)” wisiał przez kilka lat.

Brał udział w trzecim (w 1967 roku) i czwartym (w 1969 roku) biennale w Lozannie (był jednym z kilku brytyjskich wystawców) i został włączony do stowarzyszenia brytyjskich artystów i rzemieślników mających tournee w Smithsonian  w 1970 roku i w „Deliberate Entaglements (Zamierzona Plątanina)” organizowane przez Bernarda Kestera na Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles w 1971 roku. Przyniosło mu to amerykańską publiczność i był jedynym brytyjskim artystą poważnie reprezentowanym w przełomowej książce Mildred Constantine i Jacka Lenora Larsena z 1972 roku pod tytułem „Beyond Craft : The Art Fabric (Poza rzemiosłem : Tkaniny artystyczne [dekoracyjne]”, w której określony został jako „najlepszy artysta tekstylny w Wielkiej Brytanii”. Doceniony za granicą, w Anglii czuł się niedoceniony poza wsparciem Petera Collingwooda i Ann Sutton, którym odpowiadała jego oryginalność w obchodzeniu się z tkaniną. Żadna jego praca nie została zakupiona przez Crafts Advisory Committee [Rzemieślniczy Komitet Doradczy] (dziś Crafts Council [Rada Rzemieślnicza]), a sytuacja w jakiej się znalazł przypomina początkowe niedocenienie powieści Franza Kafki pt. „Zamek”.

Beutlich był wykładowcą wizytującym w Camberwell School of Art od 1951 roku, kiedy to poznał swoją żonę Ellen (z domu Eadie), którą poślubił rok później. W 1967 roku kupił Gospels, dom i studio Ethel Mariet w Ditchling. Gospels było jednak drogie w utrzymaniu, w związku z tym zrezygnował z posady w Camberwell i przeniósł się wraz z żoną i młodym synem do Alicante w Hiszpanii.

Nie zabrał krosna do Hiszpanii, gdzie eksperymentował z miejscową trawą esparto i akrylowymi nićmi o jaskrawych kolorach, kupionymi w miejscowym sklepie, aby uprawiać, jak to nazywał, „wolnokształtne tkactwo”[5]. Były to gobeliny, w które wplatał elementy organiczne, a także wolnostojące elementy, które wyglądały jak żywe organizmy i które wyprzedzały estetycznie projekty tak jakie „Hyperbolic Crochet Coral Reef (Hiperboliczna Rafa Koralowa Dzianin)” autorstwa Christine i Margaret Wertheim. Wspomniane prace, do których nie używał krosna, nawiązywały do wykwintnych grafik, inspirowanych kawałkami drewna publikowanymi w czasopiśmie Alecto.

Ostatnie prace Tadka Beutlicha wykonane po powrocie do Anglii w 1980 roku, odwołują się do traumy jego przeżyć wojennych. Wykonane zostały techniką bez użycia krosna, aby stworzyć metaforyczne grupy bezradności, przypominające Goyę lub Boscha, obu artystów, których podziwiał. W latach 80. XX wieku został ponownie odkryty przez młodszych tkaczy i kustoszy, włączając w to Michaela Brennanda-Wooda i jego wystawę „Fabric and Form (Tkanina i forma)” z 1982 roku, wystawę „Influential Europeans (Wpływowi Europejczycy)” z 1992 roku, a także ważny show „Under Construction : Exploring Processes in Contemporary Textiles (W budowie : Poznawanie współczesnej technologii włókienniczej)” w 1996 roku, autorstwa Peninny Burnett i Pameli Johnson.

Jego kariera została na przełomie 1997 i 1998 roku ukoronowana wystawami objazdowymi, ukazującymi jego dokonania. W 1993 roku został kawalerem Orderu Imperium Brytyjskiego.

Tadeusz Franciszek Beutlich, urodzony 19 kwietnia 1922 roku we Lwówku w Polsce, zmarły 16 kwietnia 2011 roku w Folkestone w Anglii. Pozostawił żonę Ellen, ich syna Matthewa oraz dwoje wnucząt, Jamesa i Anne.

Autor tekstu – Victor Koltun, tłumaczenie – Szymon Konieczny.

———————————————————————————————————————————————–

Bibliografia :

Wspomnienie pośmiertne o Tadeuszu Beutlichu w wydaniu elektronicznym dziennika The Guardian :

http://www.guardian.co.uk/artanddesign/2011/jun/24/tadek-beutlich-obituary

www.wikipedia.org – hasła : „Magdalena Abakanowicz”, „Wojciech Sadley”, „Muzeum Wiktorii i Alberta”

---

[1] Założone w 1852 roku. Największe muzeum sztuki i rzemiosła artystycznego w Londynie. Posiada ponad 4,5 mln eksponatów.

[2] Dzielnica Londynu.

[3] Magdalena Abakanowicz, ur. 1930 w Falentach w woj. mazowieckim, polska rzeźbiarka, laureatka wielu nagród, od 1979 roku związana z Akademią Sztuk Pięknych (obecnie Uniwersytet Artystyczny) w Poznaniu.

[4] Wojciech Sadley, ur. 1932 w Lublinie, polski artysta, który uprawia m.in. malarstwo, collage i tkactwo. Związany z Akademią Sztuk Pięknych w Warszawie.

[5] Określenie trudne do przetłumaczenia, w oryg. „free-warp tapestry”.