Jan Mela – powstaniec wielkopolski i drogerzysta lwówecki

Historia rodzinna jest dla każdego z nas pierwszym zetknięciem z przeszłością. W dziejach naszych przodków znajdujemy wiele powodów do dumy oraz wywieść możemy patriotyzm i poczucie tożsamości. Wielu badaczy marginalizuje znaczenie takich małych historii czy wręcz historyjek, być może mają oni rację, jeżeli chodzi o skalę makro. Jednak, gdy pochylimy się nad historią regionalną czy wręcz historią poszczególnych miast, miasteczek czy nawet wsi, nagle dostrzegamy wielką wagę takich informacji.

Niniejszym tekstem chciałbym zapoczątkować serię artykułów na temat historii zasłużonych mieszkańców Lwówka i okolic, które zamierzam publikować na łamach tej strony. Jako pierwszego mam przyjemność przedstawić przedstawiciela rodziny Melów, a mianowicie najbardziej zasłużonego – Jana – powstańca wielkopolskiego i drogerzystę lwóweckiego.

Jan Mela przyszedł na świat 3 października 1898 roku w Gleszczonku w powiecie wyrzyskim, który leżał wówczas w granicach nieistniejącego już państwa pruskiego. Ojcem jego był Antoni, który trudnił się kowalstwem, a matką Prakseda z domu Sik. Uczęszczał do szkoły powszechnej w Gleśnie. W tamtejszym kościele parafialnym przystąpił do I komunii świętej. Ukończywszy szkołę powszechną postanowił kształcić się dalej w zawodzie pedagoga. Po złożeniu stosownych egzaminów i uzupełnieniu swej edukacji kursami w szkole średniej, na drodze ku swemu przeznaczeniu stanął, jak sam stwierdził, warunek wyrzeczenia się mowy polskiej. Postanowił w związku z tym obrać inny zawód i 1 marca 1914 roku rozpoczął naukę zawodową w firmie Janickiego – Centralna Drogeria w Wyrzysku.

Gdy ukończył 18 rok życia został powołany do wojska pruskiego i po spędzeniu 3 miesięcy na ćwiczeniach wysłano go na front zachodni I wojny światowej, na którym pozostał do końca zmagań wojennych. Z wojska zwolniono go w grudniu 1918 roku, udał się zatem w swoje rodzinne strony. W obliczu wybuchu powstania wielkopolskiego przystąpił do wyrzyskiej kompanii powstańczej jako ochotnik. Uczestniczył w oswobodzeniu miasta Wyrzyska, jak również i w nocnej wyprawie na miejscowość Wysoka pod dowództwem ppor. Spychały. W kompanii wyrzyskiej służył od 27 grudnia 1918 roku do 12 stycznia 1919 roku. Następnie w marcu 1919 roku wstąpił w szeregi Wojska Polskiego, gdzie służył w pułku artylerii konnej, następnie skierowany do pracy biurowej w P.K.U. Bydgoszcz oraz w Urzędzie Likwidacyjnym jako kierownik działu ortopedycznego. Po dwóch latach służby został zwolniony z wojska w randze kaprala.

Powrócił do pracy w firmie Janickiego w Wyrzysku, gdzie z dniem 1 października 1922 roku objął posadę pracownika. Dnia 1 grudnia 1926 roku założył firmę i stał się właścicielem drogerii w Wyrzysku, którą prowadził do października 1928 roku. Tegoż roku w październiku przeprowadził się do Lwówka i nabył „Drogerię pod Lwem”, którą prowadził do wybuchu II wojny światowej. 29 grudnia 1928 roku pojął za żonę, córkę inspektora szkolnego – Helenę Wojciechowską, z którą miał dwójkę dzieci, syna Zenona (ur.1930) i córkę Halinę (ur.1934). W okresie międzywojennym nie udzielał się w organizacjach kombatanckich. Należał za to do Ligi Morskiej i Kolonialnej Oddział Lwówek, gdzie w latach 1936 – 1938 pełnił funkcję zastępcy sekretarza.

Podczas okupacji niemieckiej w trakcie II wojny światowej został wywłaszczony wraz z rodziną z całego mienia. W nocy z 14 na 15 kwietnia 1941 roku został aresztowany przez Gestapo, a następnie w czasie późniejszym osadzony na Forcie VII w Poznaniu. Było to wynikiem rzekomego działania w konspiracji, w ramach tzw. grupy Hulki. Po trzymiesięcznym pobycie więziono go za przygotowanie do zdrady stanu w obozach karnych Wrocław, Rawicz, Waldheim, a także był zmuszony do pracy w kamieniołomach Radebeul niedaleko Drezna, gdzie 28 kwietnia 1945 roku doczekał oswobodzenia ze strony Armii Radzieckiej. Powróciwszy do Lwówka z nadwątlonym zdrowiem, podjął starania podźwignięcia swej drogerii do normalnego stanu, którą prowadził do roku 1951. W 1947 roku po nauce w zaocznym Liceum Drogistowskim w Poznaniu otrzymał dyplom drogisty. 1 czerwca 1951 roku drogerię przejęło M.H.D., a on sam został jego kierownikiem.

W lipcu 1955 roku drogerię przejął miejscowy G.S., nadal zatrudniając go na stanowisku kierowniczym. W roku 1964 przeszedł na emeryturę, jednocześnie pracując tam w niepełnym wymiarze do 1970 roku. Po wojnie należał do organizacji kombatanckich, w 1949 roku wstąpił do Towarzystwa Przyjaciół Żołnierza, a w 1975 roku do ZBoWiDu. Nigdy nie należał do żadnej partii. Otrzymał następujące odznaczenia : Order Odrodzenia Polski nr  323-78-39, otrzymany 2 kwietnia 1978 roku oraz Medal Zwycięstwa i Wolności nr legitymacji 2816, otrzymany 9 maja 1946 roku. Zmarł 15 grudnia 1979 roku i spoczywa na cmentarzu parafialnym w Lwówku Wielkopolskim.

Źródła :

Dwa wspomnienia Jana Meli (z 1946 roku i z lat 70. XX wieku), kartoteka ZBoWiD we Lwówku, relacja wnuka Szymona Meli.